Page 96 - Przewodnik po Głuchej Warszawie

Cmentarz został założony w 1806 roku. W tym
czasie powołano bractwo pogrzebowe Chewra
Kadisz. To bractwo administrowało nekropolią
i w swych decyzjach było w pełni autonomiczne.
Pierwszą osobą pochowaną oficjalnie na
tym cmentarzu był Nachum, syn Nachuma
z Siemiatycz (zm. 6 grudnia 1806 roku). Na-
tomiast najstarszy zachowany do obecnych
czasów grób to miejsce spoczynku Sary, córki
Eliezera (zm. 8 września 1807 roku). Fot. Pior Kruszak
Przez długi czas ten cmentarz był elitarny
i chowana na nim była bogatsza część spo-
łeczności żydowskiej. Biedniejszych Żydów
grzebano na Bródnie. W 1828 roku zbudowano nych”, czyli przedstawicieli żydowskiego śro-
pierwszy dom przedpogrzebowy, który został dowiska Głuchych z okresu II Rzeczypospolitej
zniszczony przez wojska rosyjskie w 1831 roku. i Shoah. Warto równocześnie podkreślić, że
Następnie wzniesiono nowy, murowany dom Głusi Żydzi w przeszłości byli podwójnie dys-
przedpogrzebowy, rozbudowany w 1854 roku. kryminowani:
W 1877 roku zbudowano okazały późnoklasycy- – ze względu na głuchotę spotykali się
styczny budynek, w którym mieściła się syna- z różnymi przykrościami i trudnościami ze stro-
goga i dwa domy pogrzebowe. ny niektórych słyszących,
Cały cmentarz w okresie międzywojennym – ze względu na swoje żydowskie pocho- Czy wiesz, że ….
ogrodzono wysokim murem z cegły. W 1939 roku dzenie. Antysemityzm miał miejsce nie tylko
rozpoczęto budowę Mauzoleum Żydów Bojow- wśród słyszących, ale również Głuchych. Przy-
ników o Niepodległość Polski. W tym celu usu- kładem może być wykluczenie Głuchych Żydów
nięto nagrobki w najstarszej części cmentarza. ze Zjazdu Delegatów Głuchoniemych w 1925 r.
Podczas koszmarnych lat okupacji hitlerow- (założenie Polskiego Związku Towarzystw
skiej (w 1940 r.) cmentarz włączono do terenu Głuchoniemych), chociaż później starano się
getta. Jednak w 1941 roku został on z niego wy- poprawić stosunki między nimi. Najprawdo-
łączony i stanowił ważną drogę szmuglerki dla podobniej szło to opornie. Jednak należy pa-
zamkniętej dzielnicy. miętać, że byli też Głusi, którzy stali w obronie
15 maja 1943 roku, już po likwidacji getta niesłyszących Żydów.
warszawskiego, Niemcy zniszczyli wszystkie Po II wojnie światowej prawie zupełnie za-
budynki znajdujące się na tym cmentarzu pomniano o istnieniu tego środowiska. Obec-
(dom przedpogrzebowy z synagogą). Ocalała nie dopiero Instytut Historii Głuchych „Surdus
tylko studnia. Historicus” bada na nowo jego dzieje.
Podczas powstania warszawskiego cmen- Na cmentarzu znaleziono zaledwie kilka
tarz był terenem walk powstańców z batalio- grobów niesłyszących. Ze źródeł wiadomo, że
nów „Zośka” i „Parasol”. było ich więcej. Najprawdopodobniej uległy
Obecnie cmentarz jest czynny i nadal służy zniszczeniu w okresie okupacji albo zniknęły
społeczności Żydów z Warszawy i okolic. z różnych powodów. Nie znaleziono grobu na
Do 2014 roku nikt nie wspominał ani nie przykład Bernarda Krasuckiego, o którym wia-
zwiedzał grobów zasłużonych działaczy pocho- domo, że był pochowany na tym cmentarzu.
wanych na tym cmentarzu. Miejsca pochówku W tym rozdziale czytelnicy zapoznają się
wyszukał autor niniejszego Przewodnika. Na- z ciekawą historią ludzi ze środowiska „Zapo-
stępnego roku Instytut Historii Głuchych „Sur- mnianych z zapomnianych”, których groby są
dus Historicus” zorganizował pierwszy spacer zachowane, a pamięta o nich jedynie Instytut
upamiętniający „Zapomnianych z zapomnia- Historii Głuchych „Surdus Historicus”.

92